Lijst bouwstenen

Op deze pagina vind je de complete lijst met bouwstenen met daarbij een beschrijving en/of voorbeelden van gemeenten die deze bouwsteen in hun beleid hebben.

Visie

Inclusiviteit nastreven: zoveel mogelijk mensen kunnen participeren of kunnen zich ontwikkelen
Gemeente Alphen aan den Rijn (groot): “De gemeente subsidieert alleen activiteiten met een positief maatschappelijk effect, met name op het kwetsbare deel van de bevolking.” Lees verder

Profileren als age friendly cultural city
Het Fonds Cultuurparticipatie stelt een regeling beschikbaar tot en met 2020 om projecten te stimuleren en ondersteunen die tot doel hebben om samen met gemeenten en andere domeinen te werken aan het verduurzamen van actieve cultuurparticipatie door ouderen, binnen het (gemeentelijke) cultuur- en Wmo-beleid.
Voor de periode 2018-2019 doen Amersfoort, Alkmaar, Helmond, ‘s Hertogenbosch, Middelburg en Haarlem mee. Alkmaar heeft het programma Dag en Dauw aan de regeling gekoppeld.

Leefbaarheid vergroten
In de gemeente Den Bosch (groot) is Muzerije is de gemeentelijke organisatie voor amateurkunst en cultuureducatie en heeft een programma voor cultuur in de wijk d.m.v. community art. Het Buurtcultuurfonds werkt samen met Muzerije om projecten te realiseren met kunst en cultuur als middel. Muzerije ontving van het Prins Bernhard Cultuurfonds speciale vouchers. Lees meer

Laaggeletterdheid verminderen 
In de gemeenten Vught, Lisse en Katwijk vindt het project Zilveren Taalcompetenties plaats. Bij het project staat de ontwikkeling van een taalactiviteitenaanbod voor ouderen centraal. Het project laat zien dat ouderen bereid én in staat zijn hun taalvaardigheid te vergroten.

Toegankelijkheid (financieel, geografisch, etc.) behouden of vergroten
Gemeente Alkmaar (groot): “Voor talentontwikkeling is een zo compleet mogelijk carrièrepad noodzakelijk. Uiteraard is dat in veel gemeenten met minder inwoners niet mogelijk. Voor die gemeenten is Alkmaar de dichtstbijzijnde kans op ontwikkeling. Het is belangrijk dat Alkmaar daarmee rekening houdt bij haar beleidsvorming. Voor de regio zal Alkmaar zich opstellen als Talentstad.” Lees verder

Gemeente Wageningen (middelgroot): “Eventuele drempels wil de gemeente graag slechten, zoals financiële drempels met meedoeregelingen. Of we gaan op zoek naar mogelijkheden bij fondsen en instellingen. Letterlijke drempels halen we weg voor een betere toegankelijkheid, waar nodig bemiddelen we en natuurlijk brengen we een groot cultureel aanbod.” Lees verder

Bijdrage leveren aan sociale cohesie
Gemeente Achtkarspelen (klein): “Achtkarspelen zet in op een ‘belutsen Mienskip’: een betrokken gemeenschap waarin burgers hun verantwoordelijkheid nemen en hulp bieden waar nodig, waarin sport en cultuur verbinden en ook middelen zijn voor zelfontwikkeling.” Lees verder

Bijdrage leveren aan zorg en welzijn
De gemeente Steenwijkerland schrijft in het Beleidsplan Sociaal Domein 2017-2020: ‘Cultuur heeft – net als sport – een sterk verbindende en preventieve functie. Samen muziek maken, samen van kunst genieten, het brengt mensen samen en versterkt op die manier de samenhang in de wijk of buurt. In het algemene deel van het beleidsplan is al aangegeven dat van een sterke sociale samenhang een preventieve werking uitgaat. Maar de cultuurbeleving heeft op individueel niveau direct een preventieve functie. Het draagt immers bij aan het levensdomein “sociaal netwerk” (samen muziek maken vergroot je netwerk) en “waarden en persoonlijke ontwikkeling” in iemands leven.’ Lees het beleidsplan hier.

Profileren van gemeente/stad
Emmen profileerde zich als dé culturele stad van Drenthe in 2015-2016 met als centraal thema ‘Van Goede Grond’. Dit thema staat ook centraal in de nieuwe cultuurnotaperiode 2018-2021 van de gemeente Emmen. Lees verder

Ontwikkeling van creativiteit stimuleren
Stichting Tout Maastricht, is een kleine, onafhankelijke netwerkorganisatie die zo veel mogelijk mensen de kans wil bieden om mee te doen aan kunst en cultuur en die creativiteit betekenis wil geven in het dagelijkse samenleven. Dat doen ze door samen met netwerkpartners cultureel ondernemerschap te ontplooien en door culturele uitwisseling in stad en regio te bevorderen. Lees verder

Creatieve economie stimuleren
Gemeente Utrecht (groot): “Wij vinden het van belang dat creatieven zich thuis voelen in Utrecht, dat ze hier willen werken en zich ontwikkelen. Het zijn de makers die in belangrijke mate bijdragen aan de creatieve reuring in de stad, en zich presenteren op de podia en in de buitenruimte. Daarom zetten we ons in voor een veelzijdig en bloeiend productieklimaat in de professionele en amateurkunsten, en in alle kunstdisciplines.” Lees verder

Stedelijke vitaliteit vergroten
Gemeente Zwolle (groot): “Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft de Zwolse binnenstad het hoogste profiel toegekend: “bruisend in een sterke regio”. De negen andere steden met dit profiel (waaronder Amsterdam, Leiden, Deventer) zijn (wereld)beroemd dankzij hun cultuurhistorie en sfeer. In het bijzonder Museum de Fundatie en Waanders in de Broeren geven de stad een cultureel gezicht en trekken veel bezoekers uit het hele land. Verder zien we dat festivals een betekenisvolle rol hebben. Festivals worden goed bezocht door publiek van binnen en (ver) buiten de stad. Dit zorgt voor een economische impuls. Daarnaast is het een laagdrempelige manier om met cultuur in aanraking te komen. De stad is het decor bij de evenementen, dit vergroot de aantrekkelijkheid en uitstraling en werpt een nieuwe blik op de binnenstad”. Lees verder

Stimuleren van een Leven lang leren (formele, informele en niet formele volwasseneducatie)
In verschillende gemeenten lopen trajecten om cultuurdeelname onder ouderen te stimuleren. Het LKCA interviewde de beleidsmedewerkers cultuur van zeven van deze gemeenten over hun ambities voor ouderen en cultuur en de wijze van uitvoering. Lees hier de interviews.

Persoonlijke ontwikkeling stimuleren
Gemeente Schiedam: ‘Cultuur is een belangrijk verbindend element in Schiedam. Het rijke culturele aanbod maakt onze stad aantrekkelijk als vestigingsplaats. Daarnaast draagt cultuur bij aan persoonlijke ontwikkeling.’ Dit staat in de visie Culturele Schijf van Vijf.

Talentontwikkeling stimuleren
Gemeente Groningen (groot): “Als ‘jonge’ stad heeft Groningen een bruisend studentenleven en vooraanstaande vakopleidingen en kennisinstellingen. Dat draagt bij aan de toestroom van talent, dat we tot bloei willen laten komen met broedplaatsen en een cultuursector die hier goed op is ingesteld. We zijn een City of Talent, met uitstraling in de Ommelanden, Nederland en ver daarbuiten.” Lees verder

Burgerparticipatie en betrokkenheid voorop stellen
Gemeente Venlo (groot): “We willen samen met wijkbewoners werken aan culturele projecten met thema’s uit de directe leefomgeving, aangedragen door wijkbewoners zelf: community arts. Om dit uit te voeren startte in 2016 een werkgroep, met als belangrijke partners voor haar de bibliotheek en Kunstencentrum Venlo”. Lees verder

Gemeente Kampen (middelgroot): Gemeenten en culturele instellingen hebben beide belang bij breed gedragen cultuurbeleid. Burgerparticipatie kan hier een positieve rol in spelen maar de manier waarop gemeenten burgerparticipatie bij cultuurbeleid toepassen is nog te weinig doordacht. Het participatieproces moet niet voornamelijk gericht zijn op de culturele sector en er moet voor worden gewaakt dat de inbreng van burgers niet overstemd wordt. Daarnaast zou de culturele sector moeten beseffen dat de mening van burgers cruciaal is voor het draagvlak van cultuurbeleid en cultuuruitgaven. Burgers (en dus potentieel publiek) zouden in een participatieproces dan ook gezien moeten worden als gelijkwaardige partners. Lees verder

Burger-/particulier initiatief faciliteren
Gemeente Eersel (klein): “Het streven is gericht op het ontstaan van duurzame samenwerkingsverbanden waardoor de doelen niet volledig door de gemeente gefinancierd hoeven te worden. Een belangrijke rol is weggelegd voor het particuliere initiatief. In het masterplan vrijetijdseconomie spreekt de gemeente Eersel zich uit voor het ontwikkelen van nieuwe product-marktcombinaties op het gebied van kunst en cultuur.” Lees verder

Co-creatie benutten
De gemeente Rotterdam (groot) en de gebiedscommissie Nood hebben in 2016 eenmalig 50.000 euro ter beschikking gesteld voor het experiment ‘De Burger Bepaalt,’ De bewoners hadden op deze manier een kans om zelf mee te beslissen over de verdeling van extra geld aan kunst en cultuur in het gebied.

Antwoord bieden op krimp
Gemeente De Marne (klein): “Gemeente de Marne in Noordwest Groningen ligt in een van de acht officiële krimpgebieden van Nederland. Kunst en cultuur spelen op verschillende manieren in op de leefbaarheid, het tegengaan van leegstand, en het bevorderen van sociale cohesie en talentontwikkeling. De gemeente haakt op particuliere initiatieven in en faciliteert waar het nodig is. Daarnaast zet De Marne in op het verbinden van mensen en beleidssectoren. Zo is bijvoorbeeld Marnecultuur.nl een digitaal plein waar mensen elkaar vanuit kunst en cultuurhistorie kunnen ontmoeten.” Lees verder (p. 49)

Inzetten op regionale samenwerking
Gemeenten Arnhem en Nijmegen zetten komende jaren in op onder andere op de regionale proeftuinen: Smart Culture, Gelders Filmfonds en Poppunt Gelderland en Hub filmeducatie en beeldgeletterdheid. De gemeenten stellen dat er in de regio nagenoeg een compleet keten aanwezig is van opleiding, productie en presentatie voor alle kunstvormen. Lees het profiel van 025.

Culturele/historische waarden en gebouwen behouden
Gemeente Alkmaar: het gemeentelijk team Erfgoed Alkmaar onderhoudt een eigen website. Daaronder bijvoorbeeld ‘Monumentenweetjes’. Bij iedere plek, gebouw, persoon of voorwerp hoort een eigen geschiedenis. De website Erfgoed Alkmaar toont producten voor verschillende doelgroepen, waaronder het onderwijs.

Voorbeeld uit Vlaanderen, JONG redt OUD. Lees meer

Kennismaking met cultuur mogelijk maken
Uitmarkt in Drenthe. Doel van deze maand is om inwoners van de twaalf gemeenten in Drenthe op een laagdrempelige wijze kennis te laten maken met het kunst- en cultuuraanbod in hun eigen omgeving. Lokale organisaties worden gestimuleerd activiteiten te organiseren en zich te presenteren aan de inwoners van hun eigen gemeente. Lees verder

Doelgroepen

Inwoners algemeen 
De gemeente Hillegom (klein) onderscheidt in haar cultuurnota geen specifieke doelgroepen. Zij richt zich overwegend op alle inwoners, maar constateert evenwel dat er doelgroepen zijn die moeilijk te bereiken zijn. De doelstelling van het cultuurbeleid is dat zoveel mogelijk inwoners actief en passief kunnen deelnemen aan cultuur.

Jongeren
Gemeente Geldrop-Mierlo (middelgroot): “Het is belangrijk om jongeren ruimte te bieden om hun eigen talenten te ontdekken, buiten het traditionele aanbod om. Een voorbeeld is de groep “Jeugd voor Jeugd”, ontstaan vanuit een bijeenkomst in het kader van het Veranderlab jeugd. Dit groepje jongeren heeft o.a. een mini-bios en een voetbaltoernooi georganiseerd. Om de culturele ontwikkeling voor en door jongeren een extra impuls te geven, willen we hiervoor een stimuleringsmaatregel opstellen.” Lees verder

Wat zijn de effecten van culturele activiteiten op de ontwikkeling van jongeren? Waarom werken ze? Hoe ziet de praktijk van kunst en cultuur in het jongerenwerk er uit? Het LKCA maakte een publicatie waar je de antwoorden op deze vragen leest.

Ouderen
Gemeente Utrecht (groot): “Op welke groepen ouderen de gemeente zich vanuit de kunst en cultuur moet richten, moeten we de komende vier jaar bespreken. Ik zou het mooi vinden als we via beleid de amateurkunstverenigingen kunnen helpen om zich om te vormen tot een culturele community, met ruimte voor artistieke, maar ook economische en sociaal-maatschappelijke ontwikkeling. In zo’n community kunnen jong en oud actief zijn.” Lees verder

Leerlingen PO
Gemeente Noordenveld (middelgroot): “Beleidsmedewerker Renske Bult is tevreden over de samenwerking tussen de scholen en de gemeente, waarbij de gemeente vooral het eigenaarschap van de scholen ondersteunt en stimuleert: “Als gemeente zit ik als toehoorder bij de stuurgroep. Ik vind het heel belangrijk dat de gemeente goed op de hoogte is, betrokken is en meedenkt – het gaat ook om een behoorlijk bedrag – maar het Cultuurmenu is wel echt van de scholen.” Lees verder

Leerlingen VO 
De provincie Flevoland en de gemeente Almere (groot) hebben 350.000 euro gekregen in april 2019 voor de culturele proeftuin ‘Cultuureducatie door co-creatie in het vmbo’. Daarmee financiert OCW de helft van de kosten in 2019 en 2020. Ook de provincie en de gemeente Almere investeren in een proeftuin waarin leerlingen, docenten en culturele instellingen samen nieuwe vormen van cultuureducatie ontwikkelen.

VVE (2-4-jarigen)
Voorbeelden van activiteiten voor deze doelgroep in Drentse gemeenten:
• Midden-Drenthe verleent alle scholen rechtstreeks middelen voor cultuureducatie. Het ICO is in 2016 gevraagd om voor de peuters een programma te maken. Veertien scholen van zowel CKC als Kits Primair hebben 2 x een half uur peuterdans gedaan o.l.v. een professional die naar de klas kwam.
• De bibliotheek Assen heeft een driejarig stappenplan opgesteld om te komen tot een breed voorschools en basisonderwijs programma. Hierin zit opgenomen het aanstellen van een extra voorleesconsulent naast een leescoördinator op het IKC, die samen met de leesconsulent van de bibliotheek een integraal leesplan opstellen. Ouders worden actief betrokken via programma’s als Boekenstart en Voorleeskaravaan, met inzet van PABO-studenten die op huisbezoek gaan.
Lees het rapport Ieder kind creatief

Studenten
Het Historisch Centrum Leeuwarden (HCL) in de gemeente Leeuwarden sluit met diverse cultuur-educatieve programma’s aan bij de door het ministerie van OC&W ingestelde kerndoelen waaraan het onderwijs moet voldoen. Voor mbo en hbo is dat kennismaking met de geschiedenis van de stad waar de studenten studeren, onderzoeksopdrachten doen of beroepsoriëntatie volgen.

Inwoners met laag inkomensniveau (of kinderen daarvan)
De gemeenten Arnhem, Duiven, Overbetuwe, Renkum, Rheden, Rozendaal, Westervoort en Zevenaar stellen de GelrePas beschikbaar. Deze gratis pas biedt kortingen of gratis deelname aan allerlei activiteiten zoals een dagje uit, het volgen van cursussen, bezoek aan theater of concert of lid worden van een sportvereniging. In veel gemeenten is een dergelijke kortingspas verkrijgbaar, zoals de U-pas in Utrecht, de Stadspas in Amsterdam of in Nieuwegein, de Ooievaarspas in Den Haag.

Inwoners met een lage sociaaleconomische status (of kinderen daarvan)
Welsaam Wageningen is een samenwerkingsverband tussen 28 organisaties in het sociaal domein van Wageningen. Het aanbod van vrijetijdsactiviteiten is bedoeld voor alle inwoners van Wageningen, met specifieke aandacht voor mensen met een lage sociaaleconomische status en/of een beperking. Lees verder op de website van Welsaam.

Inwoners uit aandachtswijken
Gemeente Amsterdam (groot): “De Transvaalbuurt in Amsterdam-Oost wordt beschreven als een multiprobleemwijk. Via tweejaarlijkse grote participatieve kunstproducties, onder de naam HEIM, werkt Moving Arts Project (MAP) in de wijk aan samenlevingsopbouw.” Lees verder  (p. 42)

Inwoners met een migratieachtergrond
De gemeente Zeist heeft in zijn cultuurvisie 2017-2020 opgenomen: “Zeist is een veelkleurige en veelzijdige samenleving. Inwoners brengen hun eigen culturele bagage mee als ze neerstrijken in Zeist en treffen daar een woonplaats aan die zelf ook een stevige culturele identiteit heeft, gekoppeld aan een lange en rijke geschiedenis. Deze diversiteit is een groot goed en voegt waarde toe aan de samenleving.” Lees meer

Statushouders
Gemeente Hoogeveen (middelgroot) en gemeente De Wolden (klein): “Een voorbeeld van een project dat inspeelt op de integratie van statushouders is Thuis in Hoogeveen van Loods13. Deze theaterwerkplaats wordt geïntegreerd in het inburgeringstraject van de gemeenten Hoogeveen en De Wolden om mensen op weg te helpen in hun nieuwe woonplaats.” Lees meer

Of lees hier meer over een onderzoek van Movisie en LKCA naar het effect van culturele interventies op de integratie en participatie van volwassen statushouders.

Asielzoekers
In de cultuurnota 2018 van de gemeente Edam-Volendam (p23) wordt geschetst dat een doel van cultuurbeleid is dat kwetsbare burgers (zo lang mogelijk) mee kunnen doen in- en met hulp van hun omgeving. Kunst en cultuur is een middel om dit te bevorderen.

Kunstenaars
Gemeente Geldrop-Mierlo (middelgroot): “De gemeente kan met het verhuren van leegstaande ruimten als werkruimte aan (startende) kunstenaars bijdragen aan de talentontwikkeling. Dit is ook een wens die eerder door de gemeenteraad is geuit. Als gebouwen van de gemeente tijdelijk leeg staan, bijvoorbeeld in afwachting van sloop, wordt het beheer in handen gegeven van een professionele leegstandbeheerder. Kunstenaars kunnen dan (antikraak) huren van een leegstandbeheerder. Dit is thans het geval bij de Johannesschool in Mierlo, waar een aantal kunstenaars gebruik van maakt.” Lees verder

Toptalenten
In de kadernota van de gemeente Groningen (groot) worden de culturele ambities geschetst voor de periode 2021-2028. Groningen beschouwt het ontwikkelen van talent als een investering in de toekomst van cultuur en de toekomst van de samenleving. Creatieve en artistieke talenten zijn volgens de gemeente van essentieel belang voor de bloei, het niveau en de dynamiek van het (culturele) leven in Groningen.

Verenigingen of stichtingen voor amateurkunst en erfgoed 
Het Erfgoedcluster Weert is onderdeel van de sector Inwoners en behoort tot de afdeling Onderwijs, Cultuur, Sport en Welzijn van de gemeente Weert (middelgroot). Het Erfgoedcluster omvat de secties Museum en Archief en heeft zes taakvelden. Het Erfgoedcluster Weert is een professioneel en publieksgericht kenniscentrum, waarbij vier B’s centraal staan: beheren, behouden, bestuderen én beleven. De werkvelden bestaan uit de geschiedenis van Weert en omgeving en de geschiedenis van de Franciscanen in Nederland.

Informele groepen 
De gemeente Amersfoort (groot) heeft in haar Cultuurvisie Amersfoort 2030 aandacht voor de rol van social media. De gemeente stelt dat technologie en digitalisering een grote invloed hebben op de productie en consumptie van kunst en cultuur. Interactie, zelf doen en ontdekken worden steeds belangrijker, met behulp van de smartphone en social media.

Volwassenen

Leerlingen mbo 
De publicatie Een wereld vol mogelijkheden, cultuureducatie in het mbo (2017) brengt een actueel beeld over de mogelijkheden van cultuureducatie, zoals kansen en praktijkvoorbeelden bij mbo-opleidingen en culturele instellingen. Het maakt ook zichtbaar hoe je de MBO Card in de praktijk kunt gebruiken.

Mensen met een beperking
KOM Gelderland (Kunst Ontmoeten Meedoen) is een samenwerkingsverband van negen culturele centra en twee provinciale partners. Ze werkt aan structurele, toegankelijke en professionele kunstparticipatie voor iedereen met een zorgachtergrond in Gelderland. Kunstbeleving en kunstbeoefening helpt mensen met psychosociale klachten zich beter in hun vel te voelen en weer een plek te vinden in het maatschappelijke leven. Kijk op de website voor inspirerende voorbeelden.

Chronisch zieke kinderen
Het LKCA heeft in 2019 een Veldverkenning cultuurparticipatie chronisch zieke kinderen en jongeren . Dirk Monsma heeft deze verkenning uitgevoerd en concludeert dat het culturele aanbod in de ziekenhuizen afhankelijk is van particuliere aanbieders en donaties, dit maakt het kwetsbaar. Hij adviseert onder andere om de wens van de jongeren leidend te laten zijn en patiënten en ex-patiënten zelf de ideeën te laten realiseren en daar ook leeftijdgenoten bij te betrekken bijvoorbeeld kunststudenten of jonge leerlingen van culturele organisaties.

PARTNERS

Scholen PO
Cultuur op School is een samenwerkingsproject binnen de gemeente Zoetermeer (groot) van het Centrum voor Kunst en Cultuur (CKC), Bibliotheek Zoetermeer, Circus Never Mind, Stadsmuseum Zoetermeer, Stadstheater en Kunstmenu van de gemeente, gericht op het primair onderwijs.

De website Cultuur op School komt voort uit de opdracht van de gemeente aan het CKC om een samenhangend aanbod van cultuureducatie in Zoetermeer te realiseren. Concreet betekent dit dat de vraag van scholen en het aanbod van de Zoetermeerse cultuurorganisaties op elkaar afgestemd worden. Met als doel dat de scholen meer cultuureducatieve activiteiten aan hun leerlingen gaan aanbieden.

Scholen VO 
In de gemeente Den Haag (groot) wordt in de Nota Cultuureducatie uit 2017 geconstateerd dat het beleid voor het voortgezet onderwijs gericht moet zijn op verleiding tot deelname en het bieden van maatwerk. Daarnaast zal er volgens de gemeente meer aandacht moeten komen van culturele instellingen voor de aansluiting van het aanbod op de curricula van de school. Op pagina 10 van dit document stellen zij een aantal maatregelen voor.

Scholen mbo
De gemeente Rotterdam (groot) wordt geadviseerd door de Rotterdamse Raad voor Kunst en Cultuur (RRKC). In Rotterdam volgen 58.000 jongeren een mbo-opleiding. Daarvan wonen er 20.000 in Rotterdam. Binnen de (kunst)opleidingen van het Albeda College bereiden toekomstige cultuurprofessionals hun entree in de culturele sector voor. De RRKC sprak met hen over hun wensen en ideeën over kunst en cultuur in de stad.

Scholen hbo
De gemeenten Zwolle, Deventer en Apeldoorn (ZDA) hebben een verkenning laten uitvoeren door DSP: De gemeenten Zwolle, Deventer en Apeldoorn (ZDA) hebben een verkenning laten uitvoeren door DSP: Kansen voor cultuur, Stedelijke cultuurregio Zwolle, Deventer en Apeldoorn. Een grote kans voor de regio Zwolle met op termijn een mogelijke uitbreiding naar Deventer en Apeldoorn gaat uit van een verdere ontwikkeling en intensivering van de samenwerking in Zwolle tussen het bedrijfsleven, het mbo, hbo en de culturele sector. De kans kan worden verzilverd met een gezamenlijk programma gericht op geïntegreerde ontwikkeling van opleidingen, opdrachtgeverschap, presentatievormen, innovatie en exposure. (Zie verder pagina 44 van dit document)

Peuterspeelzalen/BSO/VVE
De gemeente Delft (groot) zette in haar Cultuurkader 2016-2019 (pagina 24) in op een nieuw centrum voor taal-, kunst en cultuureducatie. In de zomer van 2018 is OPEN van start gegaan. In het Cultuurkader wordt aangegeven dat dit centrum een educatief aanbod dient te bieden aan (basis)onderwijs, peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. Ook op OAB-scholen en VVE (voor- en vroegschoolse educatie) peuterspeelzalen. Een van de ideeën is om de Vindplaatsen van DOK (openbare bibliotheek) uit te breiden naar meer basisscholen. Met het onderwijs zullen deze plannen besproken moeten worden en wat zij betekenen voor de inzet vanuit het onderwijs. centrum heeft en zoekt de verbinding met partners in het sociaal domein.

Integrale Kindcentra (IKC) en Brede scholen
Zuidoost-Gelderland: “Ouders hebben er geen omkijken naar, want het maakt onderdeel uit van de reguliere opvang. Naast een groot project als dit verzorgt Mariëlle ook kleinschaliger activiteiten: ‘Over het algemeen werk ik de ochtenden in de dagopvang. De ene keer werk ik daar aan kunstzinnige vorming, een andere keer verzorg ik een dans- of muziekworkshop. Peuters op de dagopvang vinden ook poppenspel erg leuk. ‘s Middags ga ik dan naar een BSO om daar een activiteit aan te bieden.’” Lees verder

Kunstvakopleiding
De gemeente Rotterdam (groot) stelt in de Cultuurverkenning 2017 (pagina 24) dat het college het kunstvakonderwijs een belangrijk element vindt in de culturele talentontwikkelingsketen. Bovendien draagt kunstvakonderwijs bij aan het streven van de stad om meer studenten en creatieven naar de stad te trekken en voor de stad te behouden.

Universiteit/Kennisinstelling
Gemeente Emmen (groot): “Maak gebruik van onderzoekgegevens; Emmen werkt bijvoorbeeld nauw samen met de Hanzehogeschool Groningen en de Universiteit Groningen in het project Healthy Ageing. Daar zit veel kennis over het grijsprofiel van je gemeente.” Lees verder

Centrum voor de kunsten
Gemeente Alkmaar (groot): “Voor talentontwikkeling is het nodig het aanbod dichtbij te hebben. Het is belangrijk dat instellingen op wijkniveau inspelen op de behoefte, zodat het aanbod talenten stimuleert in de samenhang met de eigen school of de eigen wijkaccommodatie. Een voorbeeld hiervan is het aanbod CultuurPrimair, dat door Artiance op het primair onderwijs wordt verzorgd en waarbij de scholen verzekerd zijn van een meerjarig aanbod van kunst en cultuur. CultuurPrimair is daarmee de schakel tussen het aanbod in het centrum en het primair onderwijs in de wijk”. Lees verder

Particuliere cultuureducatie-aanbieders (muziek-, dans-, theaterscholen, ateliers, kinderacademies, etc.)
Gemeente Achtkarspelen (klein): “Cultuurcentrum de Wâldsang bedient echter een krimpgebied, waardoor het belangrijker wordt om aanbod voor volwassenen te ontwikkelen. Daarbij helpt dat men op meerdere locaties les kan volgen, van dorpscentra tot scholen, kloosters en kerken. De huurprijs van deze locaties berekent de coöperatie door in het uurtarief, maar die kan laag blijven vanwege de subsidie.” Lees verder

Gemeente Nuenen (klein): “Gemeente Nuenen trekt zich grotendeels terug uit de markt voor kunsteducatie. Dat leidde tot de opheffing van Culturele Activiteiten Nuenen en reorganisaties bij Kunstkwartier. Tegelijkertijd ontstaan er nieuwe initiatieven en betreden nieuwe spelers als zzp’ers en commerciële instellingen deze markt.” Lees verder

Bibliotheek
Gemeente Geldrop-Mierlo (middelgroot): “De bibliotheek is een van de kernpartners om de noodzakelijke transformatie en participatie in de samenleving tot stand te brengen. In de komende jaren zullen wij dan ook actief inzetten op het verder ontwikkelen van het bibliotheekwerk in deze richting. Online communities, het inzetten van de kennis van literatuur, het samenwerken met en bieden van onderdak aan maatschappelijke organisaties en het aangaan van nieuwe partnerschappen over de grenzen van het traditionele netwerk vormen hierbij de kern.” Lees verder

Museum/archief
Gemeente Woudrichem (klein): “Met de instandhouding van het Streekarchief Land van Heusden en Altena geven we uitvoering aan de archiefwet. Het Streekarchief maakt het verleden van de gemeente Woudrichem zichtbaar en versterkt het en maakt het beleefbaar door verschillende (educatieve) projecten.” Lees verder

Podia (theater-, pop-)
De gemeente Groningen (groot) werkt met zo genaamde ‘cultuurpijlers’ die een dragende rol hebben voor het kunstklimaat in de stad. De gemeente heeft in september besloten dat de ‘cultuurpijlers’ acht jaar (normaal vier jaar) verzekerd zijn van subsidie. Poppodia Vera en Simplon behoren ook tot de cultuurpijlers. Meer over het ontstaan van de cultuurpijlers lees je hier (pagina 8 en 9) en voor een link naar het besluit van de gemeente klik je hier.

Professionele gezelschappen
Gemeente Groningen (groot): “Talentontwikkeling is voor een aantal van onze instellingen een kerntaak. We verwachten inzet om talent te ontdekken en te begeleiden. Wij gaan in overleg met de (co)producerende instellingen zoals Club Guy&Roni, Het Houten Huis, De Noorderlingen, Noorderzon en Jonge Harten, maar vragen ook het NNT en de kunstvakopleidingen met ons mee te denken over de stadsbrede invulling van talentontwikkeling.” Lees verder

Verenigingen en stichtingen voor amateurkunst & erfgoed
Gemeente Achtkarspelen (klein): “Vanwege de waarde voor de gemeenschap krijgen amateurkunstverenigingen een structurele basissubsidie. De hoogte is afhankelijk van het soort vereniging en het aantal actieve leden. Daarnaast stimuleert de gemeente deelname van jongeren door per jeugdlid een extra subsidie toe te kennen”. Lees verder

Filmhuis/bioscoop
De gemeente Den Haag (groot) gaat in haar beleidskader Kunst en Cultuur 2021-2024 in op de rol van de filmsector in Den Haag. In de beleidsdoelen op pagina 41 en 42 staat onder andere dat de gemeente een breed en gevarieerd filmaanbod (commercieel en niet-commercieel) voor alle Hagenaars van belang vindt en dat zij om dit te behouden via het Filmhuis Den Haag en diverse festivals de niet-commerciële, artistieke films waarin ook maatschappelijke vraagstukken worden behandeld.

CBK
Park Meerstad in de gemeente Groningen (groot) is het grootste openbare landkunstproject van Nederland. Het unieke ontwerp voor het park komt uit handen van beeldend kunstenaar Jeroen Doorenweerd en LAOS Landschapsarchitectuur. De ontwikkeling van het park is een samenwerking tussen het Centrum Beeldende Kunst (CBK Groningen), gemeente Groningen en Bureau Meerstad, én ook de bewoners hadden een stem in het geheel. In Park Meerstad komen kunst en natuur samen. Lees hier meer over Park Meerstad.

Festival(organisatie(s)
Stichting Rotterdam Festivals en Rotterdam Topsport zijn binnen de door de gemeente Rotterdam (groot) gestelde kaders en criteria verantwoordelijk voor het stimuleren, selecteren en acquireren van de stedelijke evenementen die het meeste bijdragen aan de ambities van de stad. Rotterdam Festivals werkt binnen het kader van deze visie het festivalbeleid uit in haar meerjarenbeleidsplan 2021-2024.

Intermediair
De Cultuur Loper is een programma van diverse gemeenten in Brabant, bestaande uit scholing, coaching en een digitaal platform, waarmee scholen de kwaliteit van de eigen cultuureducatie kunnen verbeteren. De intermediairs ondersteunen en bewaken het traject van De Cultuur Loper in de eigen gemeente. Zij begeleiden de scholen van dichtbij en vormen de spil tussen de school, de culturele partners, de gemeente en de provincie. Zij werken nauw samen met de coaches van Kunstloc Brabant en Erfgoed Brabant om vragen, initiatieven en ontwikkelingen die lokaal spelen te vertalen naar bovenlokaal niveau. Een aantal intermediairs werkt al jarenlang samen in regionale netwerken. De Cultuur Loper bestaat ook in andere provincies. Voor meer informatie over de De Cultuur Loper klik hier.

Cultuurcoach
Gemeente Venlo (groot): “Venlo zet in op het stimuleren van cultuur in de wijk, op talentontwikkeling van jonge inwoners en op het versterken van de lokale amateurkunst. Voor het realiseren van deze doelstellingen ziet de gemeente een belangrijke rol weggelegd voor cultuurcoaches.” Lees verder

Gemeente Aalsmeer (middelgroot): “De gemeente wil graag dat alle kinderen in Aalsmeer op een laagdrempelige manier in aanraking kunnen komen met sport en een kunstvorm. Daarom doen [de cultuurcoaches] alleen korte cursussen en verwijzen we door naar wat er allemaal al is. We werken samen met het jeugdcultuurfonds en al onze korte cursussen komen in aanmerking voor financiering”. Lees verder

Provinciale steunfunctie-instelling
De provincie Groningen stelt in haar Uitvoeringsprogramma cultuur 2017-2020 (pagina 12) dat zij structurele subsidie verlenen aan culturele instellingen om over een sterke basis te kunnen beschikken. Steuninstellingen kunnen rekenen op structurele subsidie. Klik op de blauwe titel om verder te lezen over algemene taken van de steunfunctie-instellingen.

Regionaal/lokaal expertisecentrum
De gemeente Tilburg (groot) heeft het initiatief genomen voor de herontwikkeling van de LocHal, en heeft Bibliotheek Midden-Brabant, KunstLoc Brabant en Seats2Meet gevraagd als hoofdbewoners. De gemeente heeft hen van begin af aan als partners in het proces betrokken. De drie partners zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor de LocHal en vormen samen een directieteam dat maandelijks overlegt. Lees verder over de LocHal op de website van LAgroup.

Adviseur/consulent
Keunstwurk is de expertise- en adviesorganisatie voor cultuureducatie, amateurkunst en professionele kunst in Friesland. Keunstwurk adviseert overheden, culturele organisaties, zorg- en onderwijsinstellingen, stichtingen, wijkpanels en dorpsbelangen over cultuurparticipatie, cultuureducatie, talentontwikkeling, innovatie en professionele kunst. Op de website van Keunstwurk vind je aan aantal voorbeelden van ondersteuning die zij kunnen bieden.

Cultuurmakelaar
De Cultuurmakelaar in Papendrecht (middel) wordt door het Servicebureau Onderwijs & Cultuur uitgevoerd in opdracht van de gemeente Papendrecht, domein Cultuur. De Cultuurmakelaar stimuleert cultuureducatie en cultuurparticipatie in Papendrecht in het algemeen en in het bijzonder onder kinderen, jongeren en kwetsbare doelgroepen.

Media/ lokale of regionale omroep
In de meerjarenafspraken 2017-2020 tussen de Stichting Lokale Omroep Haarlem 105 RTV en de gemeente Haarlem (groot) voor de periode 2017-2020, zijn de budgetafspraken in relatie tot de beleidsdoelstellingen van de gemeente vastgelegd. Haarlem 105 RTV levert een bijdrage aan de doelstellingen van het gemeentelijk cultuurbeleid, zoals vastgelegd in de Cultuurnota Haarlem 2013-2020. De gemeente Haarlem zet in op behoud van een kwalitatief hoogwaardig cultureel aanbod, waar zo veel mogelijk inwoners van Haarlem en de regio aan deelnemen, en dat bijdraagt aan de aantrekkingskracht van de stad voorbezoekers en toeristen.

Onderzoeksbureau
BMC voert hoogwaardige onderzoeks- en adviesopdrachten uit binnen zestien werkvelden in de publieke sector, waaronder cultuur en erfgoed, primair onderwijs, sport en voortgezet onderwijs. Daarnaast biedt BMC ondersteuning bij de implementatie van verbeteringen in beleid en uitvoering en faciliteert zij opleidingsactiviteiten. Kijk op de website van BMC voor meer informatie.

Welzijnsinstelling of wijkteam
Lees hier een artikel over de manier waarop de sociale basisinfrastructuur van Amersfoort (groot) de laatste jaren versterkt is, met focus op laagdrempelige voorzieningen in de wijk. De sociale wijkteams fungeren hier als toegangspoort tot de zorg en houden contact met huisartsen, scholen en welzijnswerk. Het doel hiervan is om de problemen en mogelijke verergering hiervan zoveel mogelijk te voorkomen.

Zorginstelling
Gemeente Doetinchem (middelgroot): “Sinds 2014 is er in de Achterhoek het programma Lang Leve Kunst en Naoberschap. Cultureel centrum Gruitpoort is initiatiefnemer. Ze werken samen met een aantal zorginstellingen en woningcorporaties uit de Achterhoek: Sité, Sensire, Azora, Attent, Markenheem, De Gouden Leeuw, Kruiswerk Achterhoek en het Slingelandziekenhuis.” Lees verder

Woningcorporatie
Woningcorporatie Stadlander met zo’n 15.000 woningen in West-Brabant en Tholen, gelooft erin dat culturele activiteiten wijkbewoners met elkaar verbindt. Dat is goed voor de leefbaarheid en de (sociale) betrokkenheid in de buurt. Om die activiteiten financieel te ondersteunen, is het Stadlander Buurtcultuurfonds opgezet.

Buurthuis, wijkcentrum, Huis van de Wijk, wijkorganisaties, wijkuniversiteiten
Gemeente Utrecht (groot): “In de wijkcultuurhuizen verrichten wijkbewoners hand- en spandiensten als vrijwilliger, maar actieve kunstdeelname door de bewoners is het primaire doel (participatief): het ontdekken van en zich verder ontwikkelen in een kunstvorm (artistiek). De kunst en cultuur in een wijkcultuurhuis kan gaan over educatie (aanleren, talent spotting), beoefening (individueel en of in groepsverband verder ontwikkelen), productie (samen iets maken), presentatie (samen iets presenteren), programmering (uit de wijk) en facilitering (voor de wijk en haar kunstenaars).” Lees verder

Bedrijfsleven
In ‘Zeist, kans en cultuurrijk, cultuurvisie 2017-2020’ wordt de rol van het bedrijfsleven als volgt omschreven: ‘Het vertrouwen in eigen kracht ligt aan de basis van deze cultuurvisie. Dat vraagt om verschillende vormen van cultureel ondernemerschap. Culturele spelers moeten ondernemender opereren en ondernemers moeten meer brood gaan zien in cultuur. We zien bijvoorbeeld grote kansen voor koppelingen met recreatie en toerisme.’

Creatieve ondernemers
Gemeente Alkmaar (groot): “Ook liggen er mogelijkheden doordat (culturele) ondernemers nieuwe ondersteuningsvormen inzetten. Zo zal de gemeente initiatieven ondersteunen voor een ‘ruilhandel’ waarbij de ondernemer het beschikbare talent mag afnemen en daarvoor in de plaats ondersteuning biedt in de vorm van faciliteiten of financiële ondersteuning.”. Lees verder

Gemeente Rotterdam (groot): “Overheid geef toe dat vernieuwing niet van jezelf komt! Daarvoor moet je aansluiten bij initiatieven uit de stad die het op een andere manier aanpakken. Creatieve sociale ondernemingen, zoals de Afrikaanderwijk Coöperatie, zijn in het bijzonder in staat tot anders denken.” Lees verder (p. 17)

Creatieve broedplaats
Gemeente Den Haag (groot): “Al die jongeren, met hun verschillende achtergronden, genres en disciplines, moeten elk afzonderlijk iets toe te voegen hebben. Ze moeten al iets kunnen, een persoonlijk talent kunnen laten zien. De coaches die ik daar vervolgens bij betrek, moeten in staat zijn om deze talenten te laten groeien tot ongekende hoogte en ambities weten aan te spreken.” Lees verder

Andere overheden of overheidsdiensten, waaronder GGD
Gemeente Groningen (groot): “We intensiveren de culturele samenwerking in Noord-Nederland en dienen hiervoor een plan in bij het Rijk. Via dit Noordelijk Cultuurconvenant willen we met het Rijk afspraken maken over talentontwikkeling, innovatie, stad en regio, en interdisciplinaire samenwerking. Het convenant moet de bestaande (informele) samenwerking van overheden, instellingen en nieuwe initiatieven versterken, en een kansrijke experimenteerregio bieden voor cultuur en samenleving, met behoud van de noordelijke eigenheid.” Lees verder

De gemeenschap/burger
Gemeente Amersfoort (groot): “Een voorbeeld is De Nieuwe Stad, een nieuw te bouwen wijk als herbestemming van een oud fabriekscomplex vlakbij het centrum van Amersfoort. Een wijk ‘waar niets vaststaat, omdat het met haar bewoners mee groeit. Een stad waar regels en vrijheden nog in bloei zijn. In een publiek-private samenwerking wordt samen met (toekomstige) bewoners en ondernemers gewerkt aan de planontwikkeling en realisatie van onder meer een poppodium en behoud van de cultuurhistorie.” Lees verder (p. 17).

Informele groepen
Buurtwijs is een online verzamelplek van kennis en praktijkervaringen op het gebied van buurtontwikkeling. Het doel is de kwaliteit van buurtontwikkeling te verbeteren en zichtbaar te maken wat buurtmakers doen. Op Buurtwijs zijn veel voorbeelden te vinden van initiatieven van informele groepen.

Sportverenigingen en – clubs
AV Feniks is een vereniging die atletiek en loopsport in Amsterdam Zuidoost en omgeving aanbiedt. Plezier, ambitie en gezondheid zijn de pijlers die AV Feniks graag wil delen met ouders, verzorgers en leden. Al het werk bij AV Feniks wordt door vrijwilligers gedaan. De trainers, het bestuur en de commissies bestaan alle uit vrijwilligers.

Volksuniversiteit
Waar de volksuniversiteiten het over het algemeen moeilijk hebben om het hoofd boven water te houden onderzoekt de Seniorenraad Meierijstad of er behoefte is aan een volksuniversiteit. In het artikel over Meierijstad wordt ook de Volksuniversiteit Den Bosch genoemd en hoe zij zonder gemeentelijke subsidie functioneren. Sommige gemeenten nemen de huisvestingskosten van de volksuniversiteit voor hun rekening. Op www.volksuniversiteit.nl kun je een overzicht vinden van allen volksuniversiteiten in Nederland en informatie over de geschiedenis van de volksuniversiteit.

IMC Weekendschool
Stichting IMC Weekendschool biedt aanvullend, motivatiegericht onderwijs aan jongeren van 10-14 jaar oud, op die plekken in Nederland waar dat het hardst nodig is. De IMC Weekendschool bereikt met haar programma’s wekelijks ruim 2.400 leerlingen, op 40 locaties in 25 gemeenten door het land. Lees op de website van de weekendschool bijvoorbeeld over het bezoek aan de opening van de Prix de Rome in het Stedelijk Museum in Amsterdam en kijk op deze pagina voor meer voorbeelden.

Particuliere initiatieven
In de gemeente Velsen (middelgroot) is het particuliere initiatief Velsen op Koers in het leven geroepen. Velsen op Koers is een online omgeving die gaat over burgerparticipatie, bestaande uit een website, een Facebookpagina, een Facebookgroep en een ‘burgerbeest’ Remco Glas. Remco heeft begin 2018 de Burgertop van Velsen georganiseerd. Dat was ook het startpunt van Velsen op Koers. Uit de burgertop zijn verschillende ideeën naar voren gekomen, die nu worden uitgevoerd. Meer informatie hierover vind je hier.

Cultuur Kern
In mei 2019 heeft Cultuurconnectie de Handreiking Krachtige Cuturele Kernen uitgebracht. De handreiking geeft een overzicht van de (nieuwe) zakelijke vraagstukken die zich bij de ontwikkeling van een Krachtige Cultuur Kern voordoen.

Rozet in Arnhem is een voorbeeld van een Krachtige Cultuur Kern. De bibliotheek, de volksuniversiteit, het Historisch Museum en het Kunstbedrijf zijn in 2014 samen de hiervoor nieuwgebouwde locatie ingetrokken. De lessen die Rozet heeft geleerd om een Krachtige Cultuur Kern te worden komen in de handreiking aan de orde.

BELEIDSTEREINEN

Cultuur
In de Inspiratiegids lokaal beleid gepubliceerd door het LKCA delen veertig burgemeesters, wethouders, raadsleden en gemeenteambtenaren van grote en kleine steden hun positieve ervaringen met kunst en cultuur. Zij lichten toe welke rollen artistieke en culturele initiatieven kunnen spelen in actuele gemeentelijke vraagstukken. Zij hebben ervaren dat kunst en cultuur een beweging op gang kunnen brengen die op hun beleidsterrein effect sorteert, waaronder preventie, zelfregie en participatie voor burgers.

Sport
Gemeente Leiden (groot), gemeente Schiedam (middelgroot), gemeente Nederweert (klein): Drie Nederlandse gemeenten combineerden sport en cultuur op vernieuwende wijze, in drie proefprojecten in 2016. Schiedam experimenteerde met de wijkcultuurvereniging. In Nederweert interviewden kinderen bewoners over hun dorp en het verenigingsleven. En in Leiden boden twee hockeyclubs muziekles aan. Doel is om meer mensen te motiveren voor sport- of cultuuractiviteiten. Lees verder

Economie
De gemeente Rijswijk (middelgroot) heeft met de Cultuurvisie 2016-2030 (zie bijvoorbeeld pagina 18) de ambitie om kunst en cultuur als een verbindende kracht in te zetten voor de maatschappelijke context en de economie van Rijswijk. De relatie tussen kunst en cultuur en economie krijgt onder andere vorm via de revitalisering van de Plaspoelpolder, het winkelcentrum In de Bogaard, Oud Rijswijk en andere stadsdelen.

Recreatie & Toerisme/
Veel gemeenten geven hun cultuurvisie op een integrale manier vorm door cultuur, erfgoed, recreatie en toerisme als beleidsterreinen in een uitvoeringsprogramma op te nemen. In de Koers voor recreatie & toerisme 2016-2022 in de gemeente Woerden (middelgroot) is een visie op evenementen, cultureel aanbod en profilering van de gemeente opgenomen.

Welzijn en zorg (incl. jeugdhulp)
Gemeente Alphen aan den Rijn (groot): “In 2014 nam deze fusiegemeente het maatschappelijk beleid radicaal op de schop. Cultuur, welzijn en sport werden in één integraal beleid samengebracht.” Lees verder

Gemeente Doetinchem (middelgroot): “Gaandeweg zijn er meer vitale ouderen betrokken, bijvoorbeeld met een kunstwandeling in de wijk. Hier komen disciplines samen: bewegen, sport, sociale interactie en kunst kijken. Hierdoor kwamen ook de verschillende beleidsterreinen van de gemeente bij elkaar, zoals leefbaarheid, ontmoetingen en ouderen en kunst. Dit leidt tot ontschotting en dat zie ik als beleidswinst aan de achterkant. Doetinchem is ver hierin.” Lees verder

Onderwijs en kinderopvang
In de Notitie onderwijsbeleid Weert 2019 (Onderdeel van preventief jeugdbeleid) wordt in gegaan op het project ‘Buitenschoolse Opvang BSO voor Iedereen’ gericht op 4-5 jarigen met een risico op een onderwijsachterstand en zonder recht op kinderopvangtoeslag. In het kader van positieve versterking en talentontwikkeling worden BSO-activiteiten aangeboden op het gebied van taal, positieve gezondheid, cultuur, muziek en techniek, diversiteit en duurzaamheid. Voor het slagen van ‘BSO voor iedereen’ is er intensieve, interne afstemming met armoede- en gezondheidsbeleid door de inzet van combifunctionarissen.

Ruimte
Culturele Landschapsontwikkeling heeft als doel de landschapsvormende processen op unieke wijze onder de aandacht te brengen door kunstenaars, wetenschappers, architecten, studenten, bewoners en bezoekers erbij te betrekken. De visie van het project bij Holwerd aan Zee gaat een stap verder dan de gebruikelijke natuur- en landschapsontwikkeling. De werkgroep wil het project meer betekenis geven door er ook culturele landschapsontwikkeling in mee te nemen., zodat het niet een project op zichzelf is, maar een herontdekking en ontwikkeling van de Friese Waddenkust. Lees hier meer over het project.

Duurzaamheid
In het Cultuurbeleidsplan van de gemeente Haaksbergen 2018-2021 wordt ingezet op het bereiken van de maximale duurzaamheid en circulaire economie. Duurzaamheid krijgt binnen de gemeente Haaksbergen (klein) ook aandacht binnen het beleidsveld cultuur. Concreet betekent dit dat de gemeente de ambitie heeft om de evenementen te verduurzamen. De focus is onder andere de energieafname, afvalscheiding en verwerking en het vervoer naar het evenement. Naast de ecologische factoren dragen (culturele) evenementen hiermee bij aan de bewustwording van het begrip duurzaamheid.

Erfgoed
Leven in de Liemers is een veelzijdig project dat de identiteit van de Gelderse streek de Liemers wil versterken door middel van verhalen. Erfgoed Gelderland voert het project uit in opdracht van de gemeenten Duiven (klein), Westervoort (klein) en Zevenaar (middelgroot), binnen de regeling Cultuur- en Erfgoedpact van de Provincie Gelderland.

Werk en inkomen 
Om meer mensen aan het werk te helpen is de participatiewet ingevoerd. Het LKCA heeft een artikel gepubliceerd over het ondernemen met de participatiewet. Gemeenten moeten hun participatiebeleid lokaal invullen. Ze zoeken hiervoor samenwerkingspartners met goede initiatieven.

Instrumenten

Subsidie basisvoorziening
Gemeente Hardenberg (middelgroot): “Verschillende (amateur)kunstaanbieders in de omgeving van Hardenberg verzorgen een gesubsidieerd kennismakingsaanbod voor de jeugd. Daarna kunnen jongeren een vervolgcursus afnemen, aangeboden door een docentencollectief van oud-docenten van de Muzerie. Voor volwassenen is het cursusaanbod kostendekkend; de gemeente draagt daar niet aan bij.” Lees verder

Incidentele subsidie activiteiten/projecten
Gemeente Alphen aan den Rijn (groot): “Het gemeentebestuur besluit tot een radicale omslag: alle subsidies stopzetten of afbouwen en daarna een geheel nieuwe start met een subsidiestelsel op basis van toetsbare en voor de gemeente essentiële criteria. Al in 2015 worden vier subsidietenders uitgewerkt en uitgeschreven en in het najaar worden de aanvragen gehonoreerd voor de komende drie jaar.” Lees verder

Gemeente Nuenen (klein): “In de ogen van de gemeente pakte Kunstkwartier deze maatschappelijke opdracht al goed op, bijvoorbeeld door het organiseren van muzieklessen voor mensen met hersenletsel. Kunstkwartier ontving zodoende al verschillende incidentele subsidies.” Lees verder

Innovatiesubsidie
Gemeente Zwolle (groot): “Waar creativiteit en energie opbloeit, zorgt de gemeente waar mogelijk en nodig voor ondersteuning. We richten ons daarbij vooral op de startfase. De komende periode willen we nog meer inzetten op het ondersteunen van nieuwe en vernieuwende culturele initiatieven, groots, maar ook kleinschalig, experimenteel of underground. Deze ruimte wordt gemist door instellingen en inwoners. Wij willen een nieuwe regeling voor culturele activiteiten opzetten speciaal gericht op innovatie en ondernemerschap.” Lees verder

Subsidie amateurkunstverenigingen/-stichtingen
Gemeente Venlo (groot): “’De gemeentelijke subsidieregeling, waar het VOG gebruik van maakt, bestaat uit een bedrag per jeugdlid, een bijdrage voor de opleiding van jeugd- en kaderleden, en een bijdrage voor huisvesting. We [verenigingen] moeten creatief zijn. Maar de gemeente moet de verenigingen wel de tijd geven om veranderingen in gemeentelijk beleid op te vangen.” Lees verder

Gemeente Alphen aan den Rijn (groot): “De gemeente beoordeelt vanaf 2016 wel strenger op draagkracht en op een gewenst maatschappelijk effect. Dit jaar kregen inderdaad minder verenigingen, namelijk 17 van de 31, subsidie.” Lees verder

Gemeente Hardenberg (middelgroot): “Het verenigingsleven voor muziek in Hardenberg is divers en sterk georganiseerd. In overleg met de gemeente richtten de elf HaFaBra-muziekverenigingen de stichting HaFaBra Muziekonderwijs Hardenberg op, om jeugdleden van de verenigingen muziekeducatie aan te bieden. De gemeente benoemt dit als goed voorbeeld van burgerinitiatief gericht op kwaliteit en continuïteit, en stelt aan deze stichting extra subsidie beschikbaar voor de leskosten van kinderen en jongeren tot en met 18 jaar.” Lees verder

Subsidie intermediair
In de Nota subsidie cultuureducatie 2019 van de gemeente Deventer (groot) is de intermediaire functie op pagina 8 en 9 uitgebreid omschreven. Een greep uit de omschrijving:
Deze functie is deels faciliterend en deels initiërend.

Subsidie icc-er
CultuurCollege in Arnhem (groot) biedt praktijkgerichte bij- en nascholing voor professionals in de kunst, erfgoedsector en het cultuuronderwijs. Zij bieden onder andere een opleiding tot cultuur coördinator aan, vanaf 2020 voor deelnemers uit Gelderland met 75% korting vanuit het programma Cultuureducatie met Kwaliteit. Ook Cultuur op school in Zoetermeer (groot) biedt de opleiding tot interne cultuur coördinator aan vanuit het programma Cultuureducatie met Kwaliteit. De eigen bijdrage vanuit de school is €150,- per leerkracht. Het bedrag dat vanuit het programma Cultuureducatie met kwaliteit beschikbaar is wordt gematcht door de gemeente of provincie (50-50).

Subsidie kennismakingsaanbod buitenschools
Gemeente Hardenberg (middelgroot): “Verschillende (amateur)kunstaanbieders in de omgeving van Hardenberg verzorgen een gesubsidieerd kennismakingsaanbod voor de jeugd. Daarna kunnen jongeren een vervolgcursus afnemen, aangeboden door een docentencollectief van oud-docenten van de Muzerie. Voor volwassenen is het cursusaanbod kostendekkend; de gemeente draagt daar niet aan bij.” Lees verder

Kortingsregeling (voor jeugd, inwoners met laag inkomensniveau, etc.)
Dergelijke regelingen bestaan in veel gemeentes, bijvoorbeeld vanuit de landelijke Stichting Jeugdfonds Sport & Cultuur, waar 237 gemeenten bij aangesloten zijn. Maar ook buiten deze stichting bestaan er regelingen, bijvoorbeeld in de gemeente Hoorn (middelgroot) daar is voor inwoners van de gemeente een gratis sport- en cultuurstrippenkaart verkrijgbaar. 

Rijksregeling (bijv. Cultuureducatie met Kwaliteit)
Gemeente Zoetermeer (groot): “Zoetermeer werkt met het programma Cultuureducatie met Kwaliteit aan structurele cultuureducatie in het onderwijs. Kansen daarvoor op bestuurlijk niveau liggen in gemeenschappelijkheid. De gemeente voert beleid op cultuureducatie, maar het onderwijs gaat over de inhoud. Door goed naar schoolbesturen te luisteren en gedeelde belangen te benoemen, kun je samen werken aan de gemeentelijke ambitie.” Lees verder

Onafhankelijke beoordeling subsidieaanvragen/Kunstraad/Cultuurraad
In oktober 2018 zijn in de gemeente Valkenzwaard (middelgroot) de leden van de Cultuurraad Valkenzwaard benoemd. De Raad zal gevraagd en ongevraagd aan het collegeadvies uitbrengen op het gebied van cultuur, cultuurontwikkeling en cultuurbeleid. Lees hier het bericht over de installatie van de Cultuurraad.

Subsidie kennismakingsaanbod binnenschools (bijv. cultuurmenu)
Diverse gemeenten en plaatsen in Nederland bieden activiteiten aan in de vorm van een cultuurmenu. In Enschede (groot) is Het cultuurmenu een samenwerking tussen schoolbesturen voor primair onderwijs, de gemeente Enschede en de culturele instellingen uit de stad. Neem hier een kijkje in het aanbod van Het Cultuurmenu in Enschede.

Jeugdfonds Sport en Cultuur
Gemeente Alkmaar (groot): “De gemeente gaat het Jeugdcultuurfonds steunen, door (mede)financiering van activiteiten die worden ontwikkeld en uitgevoerd door jong talent. De Stichting Talent And Dreams (Stad) heeft hiertoe het initiatief genomen en gaat dit fonds beheren. Een deel van de inkomsten die daaruit ontstaan, vloeien terug naar het fonds, zodat weer nieuwe initiatieven kunnen worden ondersteund. Het gaat vooral om spontane initiatieven, waarbij de autonomie van het jonge talent is gewaarborgd.” Lees verder

Cultuurfonds
Gemeente Maastricht (groot): “We doen soms iets extra’s om ouderen de weg te laten vinden naar culturele instellingen of initiatieven. Momenteel denken we na over een cultuurfonds voor ouderen om de financiële drempels weg te nemen.” Lees verder

Gemeente Eindhoven (groot): “Bij verschillende Buurtcultuurfondsen op Naam, zoals Buurtcultuurfonds BrabantWonen (regio Den Bosch/Oss) en Buurtcultuurfonds Woonbedrijf (Eindhoven), werken de woningcorporaties in partnerschap met lokale kunstencentra. De kunstencentra nemen de rol van onder meer coördinator, creatieve coproducer en coach op zich. Ze begeleiden bewoners(organisaties) bij het doen van de aanvraag, het zoeken naar een geschikte kunstenaar bij het initiatief en soms voeren ze (mede) het project uit.” Lees verder (p. 14-15)

Professional in dienst bij de gemeente
Gemeente Den Haag (groot): “Ouderen en Cultuurparticipatie is een serieus thema voor Den Haag. Sinds najaar 2015 ben ik hiervoor fulltime aangesteld. Mijn belangrijkste taak is om te inventariseren waar we winst kunnen halen. Welke organisaties houden zich bezig met ouderen of cultuur en hoe kunnen die elkaar vinden?” Lees verder

Impulsregeling Brede scholen/cultuurcoach
Gemeente Venlo (groot): “Door bezuinigingen en een reorganisatie van de gemeentelijke organisatie kwam de functie van cultuurcoach onder druk te staan. De beleidsmedewerkers cultuur, de wethouder en het Kunstencentrum hebben toen samen een plan opgesteld voor het behoud van de cultuurcoach. Dit plan ging uit van de gedachte dat de cultuurcoach niet bij de gemeente maar in het culturele veld moest worden ondergebracht: “Daar gebeurt het en daar moet je je netwerk onderhouden”, aldus Friesen. “We besloten daarom dat de cultuurcoach het beste ondergebracht kon worden bij het Kunstencentrum Venlo, zodat zij de vraag op kunnen halen in het veld en wij ons beleid daar op kunnen sturen.”” Lees verder

Gemeente Leeuwarden (groot): “Leeuwarden zet met elf cultuurcoaches hoog in. Dat kan door het geld dat is vrijgekomen door de sluiting van Parnas. Maar hoe veranker je de activiteiten die je ontwikkelt met bijvoorbeeld geld van de regeling Cultuureducatie met Kwaliteit?” Lees verder

Makelaar richting bedrijfsleven
De gemeente Assen (middelgroot) heeft per 1 mei 2019 een cultuurmakelaar aangesteld. De gemeente en Cultureel Hart Assen vinden dat Assen een sterke culturele sector heeft, en dat het tijd wordt om de volgende stap te zetten. Deze stap is het ontwikkelen van een gezamenlijke cultuuragenda door de gemeente en het culturele veld. 

Deelname aan of facilitering van netwerken
Cultuur Oost, het Gelders netwerk- en expertisecentrum voor kunst, cultuur en samenleving organiseerde in oktober 2019 een bijeenkomst voor ambtenaren cultuur in de provincie Gelderland. Zo’n dertig ambtenaren van gemeenten en provincie gingen met elkaar in gesprek over de onderwerpen: Culturele infrastructuur, Cultuurbeleid en de Cultuur- en erfgoedpacten. Lees hier meer over de inzichten die tijdens de bijeenkomst gedeeld zijn.

Convenant
Gemeente Noordenveld (middelgroot): “In maart 2016 ondertekenden de gemeente en bovenschoolse bestuurders een convenant waarin zij voor de periode 2015-2020 afspraken hebben vastgelegd over te realiseren doelen”. Lees verder

Stimulering netwerkvorming cultuurveld en/of onderwijs
Gemeente Woudrichem (klein): “De werkgroep Muziekwijzer Altena is opgericht, bestaande uit een beleidsmedewerker van de gemeente, Cultuurpunt Altena, de Slagwerkgarage, de Woudrichemse Muziekverenigingen, het Muziekpunt (collectief van voormalig docenten van TOON) en De Muziekschool Woudrichem (commerciële school, georiënteerd op pop en moderne muziekstromingen). De werkgroep komt viermaal per jaar bij elkaar om het cursusjaar organisatorisch, inhoudelijk en financieel voor te bereiden, te starten, te begeleiden en te evalueren. De werkgroep zorgt daarmee voor bewaking van de doelen die we met Muziekwijzer Altena voor ogen hebben.” Lees verder

Flexibele regelgeving (bijv. m.b.t. beschikbaar stellen leegstaande panden/ruimte, vergunningen etc.)
Gemeente Woudrichem (klein): “Door het verminderen van de regeldruk in vergunningtrajecten maken we het makkelijk voor de burger en minder arbeidsintensief voor de gemeente. Een duidelijk evenementenbeleid zorgt voor een betere afstemming en eenduidigheid.” Lees verder

Monitoring cultuurveld
In Drenthe is in 2019 de eerste editie van de Cultuurmonitor uitgebracht. De cultuurmonitor laat de doorwerking zien van het provinciale cultuurbeleid en de provinciale cultuursubsidies. De monitor is bedoeld voor culturele instellingen, voor de provincie en Drentse gemeenten en voor iedereen die geïnteresseerd is in cultuur in Drenthe. De monitor schetst een beeld van waar de Drentse culturele sector voor staat en hoe deze sector waarde creëert. Lees hier meer over de Cultuurmonitor in Drenthe.

Informatievoorziening
De gemeente De Bilt (middelgroot) heeft het initiatief genomen tot de cultuurportal www.cultuurindebilt.nl, met daarin een overzicht van alle culturele activiteiten in de gemeente De Bilt. Door samenwerking tussen culturele instellingen te ondersteunen wil de gemeente de kwaliteit van het culturele leven verhogen. Het gemeentehuis van de gemeente De Bilt beschikt over een eigen tentoonstellingsruimte het online Museum De Bilt brengt het cultureel erfgoed van de gemeente bij elkaar op één website. Lees hier meer over deze gemeentelijke initiatieven om mensen te informeren over het aanbod van cultuur in onderwijs en vrije tijd.

Cultuurconferentie
Gemeente Oosterhout (middelgroot): “Een ander succes was het onderdeel Onconferentie. Het inhoudelijke programma was ongestuurd. De lijst genodigden was erg divers. Iedere deelnemer kreeg de ruimte om onderwerpen in te brengen en de agenda mee te bepalen. De bijeenkomst werd als vernieuwend ervaren.” Lees meer

Burgerraadpleging
Gemeente Maastricht (groot): “Maastricht heeft een Adviescommissie Seniorenbeleid, die een reactie geeft op alle gemeentelijke stukken over ouderen. Daarnaast benutten we ook informele kanalen voor input. Zo heeft Tout Maastricht afgelopen zomer culturele wandelingen door de stad georganiseerd. Daarna zijn we met de deelnemende ouderen in gesprek gegaan om hun wensen te inventariseren. Ook hebben we dialoogsessies met senioren.” Lees verder

Promotie of etaleren (bijv. via iktoon)
Iktoon is de landelijke promotiecampagne van kunst en cultuur. Verenigingen en individuen die in hun vrije tijd creatief actief zijn tonen wat ze in huis hebben en stimuleren anderen om mee te doen. De ambitie is om meer mensen met een afstand tot cultuurbeoefening actief deel te laten nemen aan Iktoon. Het bundelen van al deze activiteiten onder de Iktoon-vlag is de kans om samen te werken aan de zichtbaarheid, herkenbaarheid en toegankelijkheid van amateurkunst en creatieve activiteiten.

Kinder- of stadsdichter
Gemeente Groningen (groot): “Als stad willen we individueel talent stimuleren. Hiervoor bieden wij stipendia aan en benoemen wij een stadsdichter en een kinderdichter. De winnaars krijgen zo de mogelijkheid nieuwe kennis te vergaren, nieuw publiek te bereiken en zich te ontwikkelen als cultureel ondernemer.” Lees verder

Cultuurstipendia/beurzen
De gemeente Groningen (groot) stelt ieder jaar aanmoedigingsbeurzen beschikbaar voor talentvolle beginnende schrijvers en kunstenaars. De gemeente reikt ieder jaar twee Hendrik de Vriesstipendia uit, een stipendium literatuur én beeldende kunst, een stipendium voor studenten en pas afgestudeerden en een beurs voor een muzikaal talent van het Prins Claus Conservatorium. 

Publiek-private culturele investeringsfondsen
De overheid en particuliere vermogensfondsen slaan de handen ineen in een publiek-privaat cultureel investeringsfonds. Een voorbeeld is het Cultuurfonds Leiden (groot), dat een publiek-privaat initiatief is van Fonds 1818 (vermogensfonds uit Den Haag), de Kamer van Koophandel en de gemeente Leiden. Lees hier meer over dit fonds.

Verstrekken van garanties bij leningen
In januari 2019 lanceerde We the North in samenwerking met Cultuur+Ondernemen, K&C en Keunstwurk de Noordelijke Cultuurlening’. Dit is een leenfaciliteit speciaal voor kunstenaars, creatieven en culturele instellingen in de provincies Groningen, Drenthe en Friesland. De lening biedt culturele ondernemers de mogelijkheid om te investeren in hun beroepspraktijk met behoud van artistieke vrijheid

Co-financiering uit andere beleidsterreinen
Gemeente Maastricht (groot): “De afdeling Welzijn en Zorg werkt al jaren samen met de afdeling Economie. Samen programmeren en financieren ze bepaalde culturele projecten, die overigens ook gefinancierd worden vanuit het welzijnsbudget.” Lees verder

Gemeente Wageningen (middelgroot): “Buiten de cultuurbegroting zijn er extra gelden die ten goede komen aan cultuur, zoals budget voor dagbesteding via de Wmo. Of we bestrijden eenzaamheid met culturele activiteiten uit het budget Gezondheid en Maatschappelijke Ondersteuning en Leefbaarheid.” Lees verder

Stimuleren cultureel ondernemerschap
Gemeente Geldrop-Mierlo (middelgroot): “Steeds meer aandacht voor het aanboren van externe financieringsmogelijkheden als fondsenwerving en crowdfunding. Met name Kunstkwartier en het Kasteel zijn hier actief mee bezig, maar ook kleine organisaties zoals stichting De Tandeloze Tijd. Er komen steeds meer partnerschappen tussen culturele organisaties en bedrijven en organisaties onderling.” Lees verder

Financiële bijdrage aan de VO-cultuurkaart of mbo-card Een gemeente kan ervoor kiezen het tegoed op de kaart aan te vullen. Het cultuurkaarttegoed kan vervolgens worden uitgegeven bij aangesloten cultuuraanbieders. Meer informatie over beide cultuurkaarten vind je hier. De gemeente Rotterdam legde in het schooljaar 2017-2018 € 5 per leerling bij voor elke school die de Cultuurkaart aanvraagt. Hoe? Lees hier verder.

Subsidievoorziening (gevorderde) talenten
Het Fonds Podiumkunsten heeft voor de periode 2019-2020 in de regeling ‘talentontwikkeling in de regio’ drie toekenningen gedaan. Lees hier over de initiatieven die daarmee ondersteund zijn.

Bijdragen aan Samen Cultuurmaken
Voorbeeldprojecten in verschillende provincies en gemeenten, vind je hier.

Lokale Inclusie Agenda
Nederland ratificeerde het VN-Verdrag rechten voor mensen met een handicap. Hiermee is aan de Jeugdwet, Wmo en Participatiewet de verplichting toegevoegd om in het periodiek plan op te nemen hoe de gemeenteraad uitvoering geeft aan het verdrag. Daarnaast heeft de overheid de verantwoordelijkheid om te werken aan de geleidelijke verwezenlijking van de algemene toegankelijkheid, dus ook buiten het sociaal domein. De gemeente Utrecht (groot) heeft cultuur opgenomen in Agenda ‘Utrecht voor iedereen toegankelijk’.

Bewaar je bouwwerk